Psikoteknik Tarihçesi

Psikoteknik, dünya da ilk kez 1903 yılında Almanya’da Wilhelm Stren tarafından ortaya atılmış, daha sonraları Amerika’da taşıtlar dairesine personel seçimi için kullanılmış, aynı yıllarda Fransa’da tramvay sürücülerinin seçiminde yararlanılmış ve 1920’de Cenevre’de uluslararası ilk “Psikoteknik Kongre” düzenlenmiştir. Sonrasında İngiltere, Rusya, Avusturya, Japonya’da uygulamaya katılmıştır. Türkiye’de ilk psikoteknik laboratuvar 1946’da M.E. Bakanlığı bünyesinde Erkek Teknik Öðretmen Okulunda kurulmuş (Öğrenci seçmede) 1950 yılından bu yana psikoteknik çalışmalarının ilgi çektiği, bu alanda araştırmalar yapıldığı ve bu laboratuvarların kurulduğu bilinmektedir. Örneğin 1950’de Eskişehir.de Demiryolu Okulu Laboratuvarı, 1955’de Sümerbank’ın bazı fabrikalarında ve İstanbul’da İETT bünyesinde, 1960’larda Kara Kuvvetlerinde ve bazı Tıp Fakültelerinde, 1973’de İ.Ü. İşletme Fakültesinde, 1978’de İş ve İşçi Bulma Kurumu bünyesinde, Hava Kuvvetlerinde (Pilot Seçimi), 1980’lerde S.S.K. Kartal Meslek Hastanesinde (Dr. Haldun Sirer’in özel çalışmalarıyla, psikolojik tanı ve rehabilitasyonda) ve daha sonraki yıllarda birçok özel ve kamu kuruluşlarında benzer labaratuvarlar kurulmuştur. Bunların bir kısmı halen işlerliğini devam ettirmektedir. Japonya da ise daha ileri adımla İş ve Çevre Üniversitesi kurulmuştur.

 Psikoteknik Nedir? Psikoteknik Belgesi

*Kişinin fizyolojik ve psikolojik niteliklerinin, fizyolojik ve psikolojik testler aracılığı ile ölçülmesidir.

* İşgücünün verimli ve etkin çalışmasını, kişi uyumunu, işin uyumu ile çalışanların yeteneklerini karşılaştıran bilim dalıdır.

* İş Psikolojisi.nin bir dalı olan psikoteknik, psikoloji, mekanik, biyoloji ve tıp gibi bilim dallarının bazı bulgularına dayalı testler yardımıyla, kişinin öz olarak veya gruba göre değerlendirilmesi yöntemidir. Bu yöntem bireyleri ileriye dönük olarak inceler, bireyin uyumunu araştırır, amaç bireyi elemek değil, yeteneklerini uygun bir işe yönlendirmektir.

Psikolojinin Psikoteknik İle İlişkisi

Bir Davranış bilimi olan Psikoloji, yüzyıla yakın bir süredir endüstri kuruluşlarına; yönetim, meslek hastalıkları, iş kazaları, iş güvenliği, ergonomi, reklam ve pazarlama konularında çözümler üretmektedir. Gelişmiş ülkelerin endüstri kuruluşlarının, işçi sağlığı ve iş güvenliğine ilişkin birimlerinde Uygulamalı/Deneysel Psikolojinin bir dalı olan “İş Psikolojisi”nin yöntemlerinden geniş ölçüde yararlanılmaktadır. Bu yöntemlerden biri de Psikotekniktir. Bugün pek çok endüstrileşmiş ülkede, eleman seçimi ve işe yerleştirmede bu yöntem yıllardır kullanılmaktadır. Özellikle trafikte, sürücü seçimi ve daha sonraki muayenelerde (Trafik Kanunu, no: 2918,1983) daha öncelikli çalışma alanı bulmuştur.Oysa, örneğin iş kazaları sadece sürücülerde değil, endüstrinin her kesiminde çalışanlarda da ölüm ve sakatlık oluşturmakta veya en azından çalışanın işe uygun olmaması iş verimini düşürmektedir. Hemen burada sağlık tanımına gidilirse; Sağlık, “Fiziksel, ruhsal ve sosyal iyilik halidir” diye tanımlanır. Biliniyor ki hastalık ve iş kazası riski en yüksek gruplardan biri de çalışanlardır. Yani iş yeri koşullarının olumsuzluğu ve çalışanların işe yanlış yerleştirilmesi kaza ve hastalık riskini arttırmaktadır. Yapılan iş; bazı ortamlarda, çalışma temposunun oluşturduğu stres, yorgunluk, dalgınlık, dikkatsizlik, anksiyete, depresyon ve psikomatik bozukluklar oluşturabilir. Yapılması gereken; işyeri ortam koşullarını çalışanın yapısına en uygun düzenlemek ve insan makine ilişkisini optimumda tutabilmektir. (Psikoteknik Fizyolojik ve Psikolojik yöntemlerle çalışanı değerlendirir. Amacı bireyi elemek değil, yeteneklerine uygun işe yönlendirmek böylece meslek hastalıkları, iş kazaları ve uyumsuzlukları azaltmak, önlemektir). Burada da ergonomi devreye girmektedir. Ergonominin ana kuralı “İşin insana insanın işe adaptasyonu”, İş Psikolojisi’nin de ilgi alanları içindedir. İş Psikolojisi bunu, Psikolojik ve Psikoteknik testleri kullanarak yürütmeye çalışmaktadır.

Psikoteknik Kullanım Alanları

* İş Kazalarını minimize etmede

* Personel seçiminde

* İş göreni işe yöneltmede

* Çalışma süresince olabilecek psikolojik bozuklukların da saptanmasında

* Terfi işlemlerinde

* Örgüt ilişkisinin düzenlenmesinde

* Ücret düzeyi ve pirim sisteminde

* Rehabilitasyonda (Mesleki Rehabilitasyon)

En önemlisi kuşkusuz, Psikotekniğin işletmelerde işe giriş ve periyodik muayenelerde kullanımıdır. İşletmelerde psikotekniğin kullanımında önce, işin özelliklerini belirlemek için iş analizi yapılır. Bu analiz: İşe giriş ve periyodik muayenelerde psikoteknik bağlamda izlenecek yoldur.İşin özelliğine göre İşin yürütüm koşullarına göre Psikoteknik test 6 ay-2 yıl aralıklarla uygulanır.İş analizi yapma İşe giripte periyodik muayenelerde işletmelerde tüm işçilerin ayrı ayrı ve ayrıntılarıyla incelenmesi, işlerin gerektirdiği zorluk, bedensel ve düşünsel çaba, çalışma koşulları ve özellikle bireysel yetenek düzeylerini saptamayı amaçlar. Ayrıca örgütlerde insan kaynaklarına yönelik uygulama ve değerlendirmelerde doğru yerde, doğru insanla, doğru hedefe ulaşmak için ilk ve en önemli adımdır.İşin gerektirdiği tüm özellik ve bunlar için gerekli olan yetenekler saptandıktan sonra bu niteliklere uyan kişilerin değerlendirilmesi aşamasına geçilir ki, burada Psikoteknik devrededir.Örneğin; bir otomobil teknisyeni için: iyi mekanik bilgi, yeterli el-kol parmak kullanımı, yeterli mekanik zeka, daha az konuşma yeteneği, bir sekreter için: içe/dışa dönüklük, genel aktivite enerji düzeyi, soğukkanlılık, yenilikçilik, stres ve belirsizliğe dayanıklılık gibi kişisel özelliklerin saptanmasına gereksinim vardır. Burada anlatılan, her işe özgü farklı özellikler olduğudur. Tabii ki her bir farklı özellik grubunun kişilerde saptanmasında farklı test gruplarından oluşan Psikoteknik bataryalar kullanılmaktadır. İşletmelerde bir iş gören işe alınırken; Kişinin eğitim ve deneyimi Fizik Muayene ve Laboratuvar bulguları psikoteknik muayeneleri yapılmalıdır. Oysa birkaç işletme hariç (örneğin; H.K.Kom. pilot seçimi, K.K.Kom. şoför seçimi, otobüs firmalarında şoför seçimi ilk akla gelebilenler v.b.) bugün işletmelerin çoğunda sadece seçimde kişinin eğitim ve deneyimine ve bazı fizik muayene sonuçlarına bakılmaktadır. Psikoteknik’e ilişkin ilk çalışmalar her ne kadar eleman seçimine yönelikse de, sonraları yasaklanarak (Trafik Kan. 1983) ve işlerliğe (şimdilerde) sokarak da Trafik sahiplenmiştir. Şimdilerde bu yasa bağlamında artık, ticari araç şoförleri psikoteknik muayenelerden geçmektedirler. Ayrıca yasaya göre de 0,50 promil alkollü olma, aynı yıl içinde 100 ceza puanı ve hız sınırını %10- 100 arası aşma, psikoteknik muayene zorunluluğu getirmektedir. Günümüze değin sürücülere ilişkin bazı araştırmalar yapılmıştır. Bunlardan biri de TÜSİAD adına hazırlanan bir rapordur. Bu çalışmada İstanbul’daki 795 şoför psikoteknik yöntemle incelenmiş ve İETT otobüsü, minibüs ve özel oto şoförleri içinde en az iş kazası ve ruhsal bozukluk gösterenlerin İETT şoförleri olması dikkati çekmiştir. Araştırıldığında, İETT müdürlüğüne bağlı, tam yeterli olmamakla birlikte, bir psikoteknik laboratuvarın bulunması, uygun eleman seçiminde kullanılmasının etkin olabildiği düşünülmüştür. Son yıllarda sürücü seçiminde yararlanılabilen, Türkiye Otomobilciler Federasyonu ile Sağlık Bakanlığınca koordineli olarak desteklenen bazı kurumlarda bulunmaktadır. Kütahya Dumlupınar Üniv.Şoför Okulu, İzmir Ege Üniv., İstanbul’da Varan ve Otm.Federasyonu destekli merkez bazılarıdır. Ayrıca Ankara’da TŞOF Psikoteknik ve diğerleri de özel merkezler içinde sayılmaktadır. Daha sonra 1989’da (Çernobil’in hemen sonrasında) Atom Enerjisi Kurumuna bağlı Çekmece Nükleer Enerji Merkezi ve İstanbul Tıp Fakültesi Halk Sağlığı A.B. Dalının çalışma birlikteliğinde, Çekmece N. A. Merkezinde çalışan operatörler; fizik muayene, laboratuvar bulguları ve psikoteknik yöntemlerle belirlenmiş ve işe uygunlukları araştırılmıştır.Ayrıca D.D.Y ve İş ve İşçi Bulma Kurumu benzer çalışmalar yürütenlerdir. 1985’lere değin İş kazalarını minimize etmede daha çok fizik ve kimyasal çevre etmenleri incelenmiş; insan faktörü ve psikososyal etmenler göz ardı edilmişti. Şimdilerde bu konular önem kazanmaya başlamış ve psikoteknik minimize etmede bir yöntem olmaktadır. Psikotekniğin .Terfi Sistemlerinde de kullanıldığından söz edilmişti. Varsayalım A İşletmesinin üç müdürü var ve bunlar genel müdürlüğe aday, hangisi daha uygun olacaktır? Üç adaya da sonuçları iş analizlerine göre önceden belirlenerek oluşturulmuş (yani istenilen özellikleri veren) profil ile çalıştırılarak, istenen profile en iyi uyum gösteren kişi seçilmekte ve böylece daha başarı getirici sonuçlar elde edilmektedir.Psikoteknik Test İçerikleri